Rouw is veel meer dan verdriet om de dood van een dierbare. Rouwen doe je om alle soorten van verlies, zoals het einde van een baan of een huwelijk. Wat is het verschil tussen pijn en lijden? En waar ga je doorheen na een verlies? Rouwdeskundige Xandra Koster legt het uit.
Slingerbeweging tussen herstel en verlies
Vroeger dacht men dat iedereen die rouwde vijf fases doormaakte: ontkenning, woede, onderhandelen, depressie, aanvaarding. Tot op de dag van vandaag wordt dit model van Kübler-Ross nog steeds op veel sociale en medische opleidingen gedoceerd. Het was goed dat Kübler-Ross (voor het eerst) aandacht had voor rouw, maar haar model suggereert ten onrechte dat het rouwproces volgens een vast stramien verloopt. Dat is vaak verwarrend voor mensen die rouwen, want in de praktijk verloopt rouw vaak anders.
Verlieservaring verweven
De laatste jaren zijn er nieuwe theorieën ontwikkeld over rouwprocessen, zoals het duale procesmodel van Schut en Stroebe, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Het model laat zien dat de aandacht van rouwenden telkens heen en weer beweegt tussen twee zaken: het doorgaan met het leven en het verlies. Vaak hebben mensen een voorkeur voor een van de twee, maar om uiteindelijk de verlieservaring goed te kunnen verweven in het leven, is het nodig om het allebei te doen. Sommige mensen staan langdurig stil bij het verlies, ze praten er onafgebroken over en zijn er voortdurend mee bezig. Anderen lijken het verdriet te ontkennen, ze werken nog harder dan anders, zorgen voor veel afleiding en laten weinig van hun gevoel zien. Daarnaast zijn er mensen bij wie het lukt om wat meer balans in beide uitersten te vinden. Kinderen schakelen heel snel en gemakkelijk. Het ene moment zijn ze intens verdrietig en het volgende moment zeggen ze: “Ik ga nu weer naar de zandbak!”
Pijn ontkennen is niet verstandig
Als het niet lukt om de balans te vinden tussen bezig zijn met het verlies en met doorgaan kun je op een dag erg uit je evenwicht raken. Soms pas jaren later. Je ziet het bijvoorbeeld bij volwassenen die als klein kind een van de ouders zijn verloren. Vroeger was er nauwelijks aandacht voor het proces van zo’n kind. De overleden ouder werd soms vervangen, alle foto’s verdwenen en er werd nooit meer over gesproken. “Het leven gaat toch door”, werd er gezegd. Natuurlijk is dat ook zo, maar het ontkennen van de pijn na een verlies is niet verstandig. Verlies hoort bij het leven en pijn hoort bij verlies. Hoe lang en hoe heftig de pijn is, is niet te voorspellen. Dat hangt af van het soort verlies, de persoonlijke geschiedenis en omstandigheden van de rouwende en diens karakter. Daarnaast speelt ook steun vanuit de omgeving een belangrijke rol. Al die verschillende aspecten bepalen hoe een rouwproces verloopt.
Rouwmythes
Een complicerende factor in het rouwproces is dat er veel mythes zijn rondom rouw die door veel mensen nog steeds als waarheid worden gezien. Bijvoorbeeld dat je na het eerste jaar het ergste hebt gehad. Soms wordt het juist na een jaar nog erger. Voor iedereen gaat het leven gewoon door, maar voor jou niet. De aandacht neemt af en mensen vragen zich af of je er niet te veel in blijft hangen. Je voelt je onbegrepen en in de steek gelaten. Het kan ook zijn dat je omgeving denkt dat je er al overheen bent, omdat ze je hebben zien lachen. Zoals het duale procesmodel aangeeft: lachen en huilen wisselen elkaar af. Het maakt allemaal onderdeel uit van hetzelfde proces. Als je lacht betekent het niet dat het goed met je gaat en ook niet dat je klaar bent met rouwen. Zo zijn er nog veel meer mythes rondom rouw.
Pijn en lijden zijn niet hetzelfde
Mensen die pijn hebben na een groot verlies horen vaak: “Je moet eens met iemand gaan praten, een professional.” Dat is onzin. Veel mensen redden zich prima. Vaak is het voor de omgeving moeilijk om de pijn van een dierbare te zien, maar het is zeker niet ongezond om pijn te hebben. Er is een verschil tussen pijn en lijden. Pijn is onlosmakelijk verbonden met verlies, lijden niet. Lijden is een reactie op pijn, maar het is niet de enig mogelijke reactie. Wanneer iemand (langdurig) lijdt vanwege een groot verlies, dan kan het slim zijn om hulp te zoeken. Een rouwbegeleider kan de pijn niet wegnemen of verzachten, maar het lijden vaak wel. In tegenstelling tot de meeste maatschappelijk werkers en psychologen heeft een rouwbegeleider naast een basisopleiding in de hulpverlening een specifieke opleiding gevolgd met betrekking tot verlies. Daardoor is hij of zij in staat om de rouwende de steun te bieden die nodig is.
Rouw is bij iedereen anders
Heb jij te kampen met een groot verlies? Weet dan dat jouw proces uniek is. Probeer stil te staan bij het verlies én afleiding te zoeken; geef je over aan de slingerbeweging. Bedenk dat het normaal is dat je pijn en verdriet hebt, maar dat je bij (langdurig) lijden hulp zou kunnen zoeken.
Over Xandra Koster
Xandra heeft veel ervaring met hulpverlening, daarnaast is zij rouwdeskundige en oprichtster van Rouwkost.nu Xandra kan je helpen bij verschillende rouw- en verwerkingsprocessen. Als je graag kinderen wilt, maar na lang dokteren hoort dat je nooit zwanger zult worden, zul je in een proces komen dat je met recht een rouwproces kunt noemen. Ook het verliezen van je gezondheid, je baan of je relatie kan in veel gevallen gevolgd worden door een rouwproces.
“Rouw is liefde die zijn adres is kwijtgeraakt”- Riet Fiddelaers-Jaspers
