Eigen verantwoordelijkheid is het motto in onze postmoderne samenleving. Maar hoe maakbaar is je leven? Bestaat de vrije wil en kunnen we onszelf wel aansturen als we in een crisis belanden? Coach en theoloog Lieke van Stekelenburg schreef er een column over.
Life is what you make it?
Life is what you make it! Ik proef de woorden, trek ze naar binnen, herkauw ze in mijn hoofd en hoor ze in mijn hart. Helemaal waar, is mijn eerste reactie. Ik geniet van het maakbare leven, maar tegelijkertijd is er ook weerstand. Nee, natuurlijk is het niet waar! Wat hebben we te kiezen en te bepalen in het leven? Volgens hersenonderzoeker Dick Swaab denken we zelfbewust te zijn, maar hebben onze hersenen al lang besloten voordat wij überhaupt tot actie overgaan. En volgens theologisch inzicht is ons leven niet alleen sterk, maar vooral ook kwetsbaar en eindig. En dat herken ik. Die ongelooflijke kracht om het dagelijks leven te sturen, keuzes te maken, beslissingen te nemen en acties uit te zetten. En tegelijkertijd de existentieel voelbare kwetsbaarheid en het besef niets te zijn en alles te kunnen verliezen.
Steun van anderen
In ons postmoderne leven is er heel wat te regelen en te maken. Mijn eigen leven is gestroomlijnd en onder controle en tegelijkertijd allesbehalve dat: mijn vader kreeg op jonge leeftijd kanker en overleed en onlangs ben ik gescheiden van de vader van mijn kinderen. Niet echt het maakbare leven op het eerste gezicht. Wat moet je maken als het dierbare je ontvalt? Waar vind je je fundament, waar koers je op, waar richt je je naar? Er zijn zoveel vragen en een weten is er niet. Eerder een tastende werkelijkheid waarin je vooral steun en richting moet krijgen van anderen. Van vrienden, die ineens geen vrienden meer blijken te zijn en vreemden die onverwacht opstaan en je vasthouden. Hoe maakbaar is het leven als je alle zelfsturing verloren bent? Maar tegelijkertijd is er een keuze.
Waardig en vaardig
Waar ik zelf houvast aan heb gehad, is het voornemen waardig en vaardig door mijn verdriet te gaan. Waardig, niet omdat ik besloten heb dat te zijn, maar omdat anderen mij hebben laten voelen dat ik van waarde ben! En vaardig omdat je in tijden van crisis pas echt kunt laten zien wie je bent en op welke waarden je koerst. Politiek en sociaal wetenschapper Selma Sevenhuijsen schrijft hierover: niemand voldoet aan het ideaal van de stabiele ongedeelde rationele mens, iedereen kent zijn problemen, eigenaardigheden en complexen. We kunnen in leven blijven en een zinvol sociaal bestaan leiden dankzij de dagelijkse aandacht van anderen. En dankzij een stevige dosis zelfzorg, een vorm van zorg die in het huidige tijdperk van individualisme steeds belangrijker wordt en meer tijd en aandacht vraagt. Daarbij geeft zij aan dat zelfredzaamheid niet bestaat, het is een contradictio in terminis. Als je echt hulp nodig hebt, kun je jezelf niet redden. Je kunt jezelf namelijk niet aan je eigen haren het moeras uit trekken. Logisch. Het maakbare leven is beperkt houdbaar. En dat is al heel wat!