Behandelt iemand je onredelijk, is iemand onaardig, reageert hij of zij zich af op jou? Maakt iemand het jou lastig, of kwetst iemand jou; je grenzen aangeven is dan belangrijk. Niet iedereen vindt het makkelijk om grenzen aan te geven, maar ook dit kun je leren.

Uitzicht langs een pad door het bos. Sfeerbeeld bij een blog van coach en relatietherapeut in Amsterdam Lisette Wevers

Waarom gaan mensen grenzen over?

Grenzen bakenen iets af, namelijk waar jij bent en de ander begint en vice versa. Dus ook waar jouw waarden gelden en waar die van de ander. En waar jouw wensen, behoeften en gevoeligheden gelden en waar die van de ander. Het is de bedoeling dat je rekening met elkaar houdt, elkaars grenzen respecteert. Maar vanwege verschillen in waarden, behoeften, wensen, gevoeligheden, gaan mensen soms toch over jouw grens heen. Andersom kan natuurlijk ook gebeuren.
Soms gaan mensen per ongeluk over de grens van een ander heen, soms zijn mensen gewoon te nonchalant, ongevoelig of vervelend. In alle gevallen is het belangrijk om je grenzen aan te geven. Daar worden mensen sensitiever en respectvoller van. Probeer een ander die jouw grens over gaat niet te vergoelijken. Het kan zijn dat zijn intenties goed zijn, maar een grens is een grens.

Waarom grenzen aangeven?

Je grenzen hebben net als landsgrenzen te maken met een gevoel van veiligheid. Je gemoedsrust, je balans of je gevoel van waarde is niet veilig als er geregeld mensen geen rekening met jou houden. Als ze dingen doen of zeggen die jou raken, kwetsen, beledigen, of niet goed voor jou zijn, niet in jouw belang zijn. Natuurlijk zou je in een ideale wereld ook bij tactloze mensen in balans blijven en je eigenwaarde behouden, maar we zijn nu eenmaal mensen en dus kwetsbaar, ook innerlijk. Als iemand jouw grenzen respecteert, voelt dat veilig. Let maar eens op hoe je je meer ontspant bij een sensitief persoon en hoe je alert bent bij een dominant of lomp persoon. Je geeft dus je grenzen aan om te zorgen dat mensen rekening houden met jouw gevoelens, wensen en behoeften, zodat je je (emotioneel) veilig voelt. En dat is een basisbehoefte.

Je grenzen kennen

Maar eerst moet je je grenzen kennen. Soms is meteen duidelijk dat iemand je grens over gaat. Iedereen zal dat gevoel hebben als hij wordt uitgescholden of belazerd. Maar vaak is het subtieler. Daardoor kennen we lang niet altijd onze grenzen goed. Je leert je grenzen beter kennen door ze te leren voelen. Hoe sneller je merkt dat iets wat gedaan of gezegd wordt onprettig voelt, des te duidelijker je beeld van jouw grenzen. Gevoelens manifesteren zich niet in je hoofd, maar in je lijf, vooral in je romp: bij je hartstreek, buik of schouders. Maar ook in andere lichaamsdelen kun je emoties voelen. Denk maar aan uitdrukkingen als: met samengeknepen billen, mijn hart brak, een steen op mijn maag. Om je grenzen beter te voelen, moet je dus beter je lichaam leren voelen. Dat leer je door er een gewoonte van te maken meer je aandacht bij je lichaam te brengen. Mindfulness kan daarbij helpen. Ik geef individuele mindfulness training met veel aandacht voor jouw persoonlijke uitdagingen.

Gaat iemand echt een grens over?

Als je voelt dat iemand een grens overgaat, kun je even nadenken wat nu precies dit onprettige gevoel geeft. Wat deed of zei de ander, wat dacht je daarover? Niet alleen het gedrag van een ander, maar ook jouw overtuigingen en gevoeligheden bepalen hoe je je voelt. Als iemand bijvoorbeeld te laat op een afspraak komt, kunnen je gedachten zijn: dat hoort niet (een subjectieve waarde), of je denkt: kennelijk zijn andere dingen belangrijker dan ik (een interpretatie). Gedachten en gevoelens zijn niet de waarheid, ze zijn subjectief. Dat de persoon in dit voorbeeld later is dan afgesproken, is hier een feit, de rest niet. Als je je dus akelig voelt door iets wat een ander doet of zegt, kun je even de tijd nemen om te onderzoeken wat dit betekent en hoeveel het met jou en met de ander te maken heeft. Door jezelf zo te bevragen, weet je steeds beter wat jouw grenzen zijn. Als jij het vervelend vindt dat een ander te laat komt, kun je vragen waarom hij/zij dit doet.

Je grenzen aangeven

Als je je grenzen kent, kun je ze aangeven. Zolang je ze niet aangeeft, zullen mensen er overheen blijven gaan, uit botheid, ongevoeligheid of uit onwetendheid. Niet iedereen die je grenzen overgaat, is onverschillig, er zijn mensen die zich kapot schrikken als ze merken dat ze je gekwetst hebben. Misschien heb je het zelf andersom wel eens meegemaakt. Hoe dan ook: het is beter voor jezelf en je contact met anderen als je wel je grenzen aangeeft. Maar hoe doe je dat? Dit hangt ook af van de ander. Is hij gevoelig of heeft hij doorgaans een plank voor zijn hoofd? Tegen de een moet je je steviger uiten dan tegen de ander. Meestal voel je dit wel aan. Zo niet, dan doe je het de eerste keer met een rustige toon. Zie je dat je boodschap niet aankomt, dan herhaal je jezelf krachtiger. Verderop lees je hoe je in 4 stappen je grenzen aangeeft.

Op het juiste moment je grenzen aangeven

Er zijn veel mensen die zoveel wegslikken, dat ze bij een volgende, klein incident, uit hun vel knappen. De ander heeft het dan niet zien aankomen en schrikt zich rot, of wordt woedend omdat hij voor zijn gevoel ineens allerlei verwijten over zich heen krijgt. Probeer dus tijdig je grenzen aan te geven. Wees niet bang dat mensen je overgevoelig of een zeurpiet vinden. Vaak dwingt het juist respect af als je rustig je grens aangeeft, zonder woede of slachtoffer-gedrag. En dit lukt  beter als je het op tijd doet. Niet opkroppen dus!
Soms moet je juist wat later aangeven dat je grens gepasseerd is; als je heel boos bent, of gekwetst. De manier waarop je je uit als je hevige emoties hebt, is vaak niet constructief. Wacht liever tot de emotie wat is gezakt. Maar zorg dat van uitstel geen afstel komt. In het voorbeeld zou je ook na vijf minuten koetjes en kalfjes kunnen zeggen wat voor jou belangrijk is.

Eng of moeilijk

Veel mensen vinden het eng of moeilijk om voor zichzelf op te komen. Als je dit herkent, kun je jezelf de vraag stellen waarom jij je grenzen niet (tijdig) aangeeft. Ben je ergens bang voor? Zo ja, waarvoor dan? Of: wat vind je dan moeilijk? Waarom vind je het moeilijk? De oorzaak is eigenlijk altijd: angst voor de gevolgen. Angst voor de reactie van de ander. Misschien is de ander gekwetst, misschien wordt hij boos of heeft het gevolgen voor jullie verdere contact. Dat is allemaal begrijpelijk, maar dan nog is het belangrijk dat je je grenzen aangeeft. Als je dit op de volgende manier doet, heeft het meestal een goed effect.

Grenzen aangeven in 4 stappen:

1) Je benoemt de situatie. “We hadden om 20 uur afgesproken, maar je komt een kwartier later.” Je checkt of de ander het eens is.

2) Je vraagt waarom. En dan zeg je hoe het voor jou is. “Ik ben teleurgesteld, geïrriteerd, omdat ik de behoefte heb dat je rekening met mij houdt en dus op tijd komt.”

3) Je geeft de ander de gelegenheid te reageren.

4) Je geeft concreet aan wat je wilt. “Ik zou het erg op prijs stellen als je voortaan op tijd komt of op tijd belt dat je verlaat bent.” Je hoeft niet uit te leggen waarom.

Als het niet lukt je grenzen aan te geven, kun je bij mij terecht voor coaching. Ik werk als senior coach in Amsterdam IJburg. Ik kan je helpen assertiever te worden en met meer respect voor jezelf te communiceren.

7 tips als mensen je grens over gaan

  • Zeg ook als je het moeilijk vindt, iets. Ook als is het maar: ik vind dit niet leuk, niet prettig. En hoe het ook ging, wees trots op jezelf. Oefening baart kunst.
  • Als je het erg eng vindt, kun je een krachtige houding aannemen. Je gaat stevig staan met je benen iets uit elkaar en je schouders naar achter en borst naar voren. Op deze manier maakt je lichaam (na een minuut of vijf) meer testosteron aan, waardoor je je sterker voelt.
  • Ga niet te snel uit van slechte intenties van de ander, mensen zijn in het algemeen niet tegen jou. Ze zijn bezig met zichzelf en vergeten jouw belang of gevoelens. Als je dit bedenkt, kun je je grenzen makkelijker zonder boosheid aangeven.
  • Probeer niet boos je grenzen aan te geven. Als je boos bent, schiet de ander bijna automatisch in de verdediging of in zijn schulp. Dat helpt niet. Laat boosheid eerst even zakken. Maar soms is boosheid juist goed, soms is het nodig om ‘binnen’ te komen bij een ander. En het geeft je een krachtig gevoel. Dus boosheid is prima als je al vaker rustig je grenzen hebt aangegeven en dit niet helpt.
  • Hou het doel voor ogen: je wil dat anderen jouw grenzen respecteren, je wil niet de relatie beschadigen.
  • Als de ander niet goed reageert, geef hem dan tijd. Ga je grenzen niet relativeren, ga niet goedpraten wat je eerder zei, daar is geen reden voor. De ander mag emotioneel zijn, boos of gekwetst of verdrietig. Als de emoties wat gezakt zijn, kunnen jullie verder praten.
  • Realiseer je dat als je op een respectvolle manier je grenzen aangeeft, je niets te verliezen hebt. Als diegene boos of gekwetst blijft, ligt dat bij de ander. Je kunt de ander vragen wat dan precies zo raakt om in gesprek te blijven. Sluit de ander zich blijvend af voor jou of is die niet voor rede vatbaar (defensief of boos), laat dit je dan niet afschrikken in de toekomst. Blijf, ook bij deze persoon, je grenzen aangeven. Je zult merken dat het je een beter gevoel geeft en het je relaties verbetert.
  • Als iemand over je grenzen blijft gaan en jij blijft toch in die relatie investeren, is het goed om uit te zoeken waarom.

Wil jij goed leren hoe je je grenzen moet aangeven? Ik kan je dan ondersteunen met coaching. Ik coach in Amsterdam IJburg.