Steeds meer mensen komen tussen baksteen en beton te wonen. En laten we daar nu niet voor ‘gemaakt’ zijn. Karin Winkel (49) uit hartje Amsterdam onderzocht de invloed van de natuur op de psyche.

Zonsondergang met riet. Sfeerbeeld bij het blog: Ontspannen in de natuur van coach en relatietherapeut Lisette Wevers in Amsterdam

Rust en ruimte

Gaan we wel of niet de stad uit? Na bijna twintig jaar wonen in Amsterdam bedenken we in de zomer van 2000 dat we toe zijn aan rust en ruimte; goed voor onszelf en onze drie kinderen. Een telefoontje naar de makelaar en ‘the deed is done’. Het Hoornse huis aan de haven dat we op het oog hadden, is van ons. Rust, water, veel natuur. Ideaal voor de kids en veel beter voor ons jachtige ouders die maar doordenderen. En ach, na zoveel jaren wordt het ook wel tijd om onze benedenwoning, met rinkelende trams voor de deur, te verruilen voor een ‘echt’ huis met een fatsoenlijke tuin.

Stress in de stad

Recent onderzoek leverde een tastbare aanwijzing op dat de stad echt iets aan mensen verandert. Bij een experiment bleek dat stadsmensen een hyperalert brein hebben en veel heftiger op stress reageren dan plattelandsbewoners. En hoe groter de stad, des te sterker de reactie. Het gebrek aan natuur wordt als een van de  oorzaken gezien. Dr. Jolanda Maas, onderzoekster aan het VU Medisch Centrum, promoveerde in 2009 met haar onderzoek naar ‘Vitamine G’ en legde het verband tussen een groene omgeving en gezondheid. Ze ontdekte dat mensen die in een groene omgeving leven zich gezonder voelen, minder kwalen hebben en minder vaak naar de huisarts gaan. Dit komt doordat deze mensen sneller herstellen van stress, vaker sociale contacten hebben en meer bewegen. Ze moeten bijvoorbeeld verder fietsen naar hun werk en meer tuinieren.

Ontspannen door de natuur

Jolanda pleit voor meer natuur in stedelijk gebied. “Je kunt de verstedelijking niet tegengaan, maar wel de negatieve gevolgen ervan door extra groen aan te planten. Hoewel de woningdichtheid per hectare in Vinex-wijken toeneemt, komt hier doorgaans niet meer groen bij en dat is nu net wat wij nodig hebben.” Er zijn twee theorieën over de ontstressende werking van de natuur. De eerste is de Stress Recovery Theory, die stelt dat wij van oudsher gewend zijn om te leven in de natuur, waar voedsel is en we dus veilig zijn, waardoor we makkelijker kunnen ontspannen. De tweede theorie, de Attention Restoration Theory, stelt dat je in de natuur snel ontspant, omdat het op een rustige en makkelijke manier afleiding biedt; je hoeft er geen moeite voor te doen. Onderzoekster Jolanda: “Groen nodigt uit tot bewegen en daarvan word je gezonder, ook geestelijk. Daarnaast bevordert een groene omgeving het opdoen van sociale contacten en dat is ook goed voor de mentale gezondheid.”

Rust, groen en water

De positieve effecten van de natuur ten spijt, ons avontuur in Hoorn duurde welgeteld dertien maanden. We hadden vriendelijke buren en we genoten van het prachtige uitzicht vanuit onze keuken. Schepen voeren statig aan ons raam voorbij en ’s zomers hoorden we de stagen tegen de masten klapperen. Maar al die rust, het groen, dat water, de meeuwen, de stilte: het kon me na driekwart jaar gestolen worden. Ik wilde terug naar de drukte en gezelligheid, lopend, desnoods kruipend, het maakte me niet uit hoe. Het huis ging weer in de verkoop en na ruim een jaar trok ik de deur in Hoorn voor de laatste keer achter me dicht. Hoorn werd ingeruild voor de wereldstad Londen, waar manlief een baan kreeg aangeboden die hij niet kon afslaan. Hartje centrum streken we neer en genoten van vier jaar hectiek. Daarna keerden we terug naar Amsterdam. Of ik nog gedacht heb aan een terugkeer naar het platteland? Nee. Maar dat het leven in de stad zo’n negatieve uitwerking op de mens kan hebben, is geen goed nieuws voor iemand die hopeloos faalde in de provincie. 

Jezelf voorbij hollen

Naast meer stress, blijkt uit onderzoek dat de grotestadsbewoner anderhalf keer vaker hartfalen heeft. Depressie en angststoornissen heeft hij respectievelijk 39 en 21 procent vaker en zijn kans op schizofrenie en psychose is zelfs tweemaal zo hoog. Dit herken ik. Niet de depressie of psychoses, maar in Londen hoorden we verschillende mensen praten over de ‘London disease’, met vage klachten als hoofdpijn, misselijkheid en huiduitslag. Psychologe Jeanette Bolck kent het fenomeen. “Door het leven in de stad heeft je immuunsysteem te lijden. De prikkels van de stad schroeven het adrenalineniveau continu op, daar lijdt je lijf onder. Daar komt de veelheid aan keuzes nog bij, er is veel leuks te doen. En veel mensen willen alles. Voor je het beseft, loop je jezelf voorbij, met zowel fysieke als psychische klachten tot gevolg. De pijntjes en ongemakken sluipen erin en veel mensen zijn zich er helemaal niet van bewust.” 

Beter slapen op het platteland

Mijn vriendin Caroline stuurde mij afgelopen jaar een verhuisbericht: na achttien jaar domicilie in Amsterdam vertrok ze naar de Flevopolder. Ze woont inmiddels samen met Wim, de man met wie het allemaal ‘begon’. Caroline: “Eigenlijk wilde ik diep in mijn hart altijd al ooit verhuizen naar de ‘middle of nowhere’. Het leek me heerlijk om veel lucht en aandrijvende wolken te kunnen zien. Midden in de natuur. Alleen durfde ik die stap nooit te nemen. Tot de liefde me over de streep trok. Toen ik hier net woonde, moest ik wel even slikken. Het was zo rustig en afgelegen. Nu ben ik helemaal gewend. Nu ik hier woon, besef ik hoe onrustig het leven in de stad is. Ik ben op het platteland veel rustiger, minder gestresst. Ik ben ook de hele dag buiten en stap ‘s avonds rozig in bed, alsof ik op wintersport ben. Slapen gaat ook veel beter, binnen een minuut ben ik weg. Dat was vroeger wel anders, toen had ik geregeld last van slapeloosheid. Daarnaast ben ik veel minder verkouden en heb amper nog kwaaltjes.”  

De natuur in

Hoe kan het dan dat al dat groen in Hoorn op mij niet zo’n positief effect heeft, dat ik er alleen maar meer gestresst en gedeprimeerd van werd, terwijl ik me daarna in Londen heel goed voelde? Jolanda Maas kan me daarop geen eenduidig antwoord geven. Ze vermoedt dat het Hoornse groen gewoon te veel was. Dat zou heel goed kunnen. En misschien heb ik het onbewust in Londen goed aangepakt. Ik fietste daar iedere dag naar mijn werk door Hyde Park en deed zo mijn dagelijks portie vitamine G op. Ook nu in Amsterdam fiets ik weer dagelijks door een park en bovendien loop ik daar een paar keer per week hard. Psychologe Jeannette Bolck raadt haar cliënten aan veel de natuur op te zoeken. “Ga als het kan af en toe een weekend de stad uit, zoek de frisse lucht en ruimte op.” En voor al die andere dagen, weken  en maanden tussen baksteen en beton? “Probeer vaker, ook letterlijk, stil te staan bij wat je doet en in welk tempo. Weinig mensen houden er rekening mee dat lijf en psyche één zijn, ze steken hun kop in het zand en gaan vrolijk door in een te hoog tempo. Sta eens rustig stil voor een rood stoplicht. En zeg gewoon wat vaker: ‘Nee, nu even niet, ik ben moe.’” Kijk, met dat advies kan ik wel wat. Liever dat dan weer de stad uit. 

Tekst: Karin Winkel