Slecht of niet tegen kritiek kunnen, daar hoef je je niet voor te schamen. Als kritiek hard bij jou binnenkomt is dat naar. En als je je vaak schrap zet voor mogelijke kritiek zorgt dit voor spanning. Maar als je niet tegen kritiek kunt, kun je dit gelukkig wel verbeteren. Handig, want kritiek is niet te voorkomen. En kritiek krijgen kan ook goed zijn. Daarover deze blog.

Slecht of niet tegen kritiek kunnen

Kritiek heeft veel vormen

Soms is kritiek duidelijk herkenbaar. ‘Ik vind dat je dit niet goed hebt gedaan’, is daar een voorbeeld van. Maar vaak is kritiek subtieler, denk aan ongevraagd advies, iets uitgelegd krijgen als dat niet nodig is (zou je niet…), of gecorrigeerd worden of negatief vergeleken met anderen (jij bent daar niet zo goed in als zij). Als je slecht of niet tegen kritiek kunt, kan het zijn dat de subtiele vorm van kritiek je ook irriteert, of onzeker of verdrietig maakt.

Waarom je niet goed tegen aantijgingen kunt

Wij mensen zijn sociale wezens, wat een ander van ons vindt, hoe de ander ons ziet, doet ertoe voor ons. We willen bij de groep horen, gewaardeerd worden, dat is fijn en veilig. Onbewust wordt kritiek door je brein opgevat als een bedreiging: je zou wel eens verstoten kunnen worden! Klinkt misschien overdreven, maar ons brein reageert net zo heftig op het risico om de waardering van anderen te verliezen, als op de bedreiging van een gevaarlijk dier. Sommige mensen kunnen slecht tegen kritiek omdat ze als kind veel kritiek hebben gekregen. Of als kind het idee hebben gekregen dat ze alles goed moeten doen om gewaardeerd te worden, omdat de nadruk teveel op presteren lag. Voor kinderen is kritiek extra heftig, ze zijn immers nog meer afhankelijk van anderen dan volwassenen. Soms zijn ouders erg kritisch, of een leerkracht, een oudere broer of zus, of ze geven weinig waardering en affectie. De oude pijn kan dan meekomen als je opnieuw kritiek krijgt.

Reageren op negatieve feedback

Misschien stel je je op als slachtoffer en maak je de ander zwart, in gesprekken met jezelf of anderen. Misschien ga je de persoon die kritiek had uit de weg, of heel krampachtig je best doen, of geef je iets op. Of misschien word je boos op de ander, reageer je defensief op kritiek, geef je kritiek terug of ga je jezelf verdedigen. Of een combinatie van deze reacties.

Het erger maken dan het is

Vaak maken we kritiek nog erger door erover te gaan piekeren. Degene die de kritiek heeft gegeven is het misschien al lang vergeten, maar jij blijf erover nadenken. Ook kan het zijn dat je de kritiek die je krijgt opblaast. De ander vindt dat iets niet helemaal goed is gegaan en jij maakt ervan: zij/hij vindt dat ik het helemaal fout heb gedaan. Ook kan het zijn dat iemand je tien complimenten geeft en één kritiekpunt heeft en je vervolgens alles wat goed was negeert en je blindstaart op het kritiekpunt.

Je schrap zetten voor kritiek

Misschien ben je heel perfectionistisch om kritiek zoveel mogelijk te voorkomen. Of misschien zet je je voor een beoordelingsgesprek schrap voor kritiek. In je hoofd speelt dan al een filmpje af van wat je mogelijk als kritiek krijgt. Veel van de verzonnen kritiek krijg je echter nooit, behalve in je eigen hoofd. En zelfs als de kritiek komt, is het zwaarder als je van te voren de kritiek ook al tien keer in je hoofd hebt gekregen. Dat is belastend. Probeer dus los te laten en de andere tips hier te gebruiken.

Kritiek zal er altijd zijn

Het is belangrijk om te erkennen en accepteren dat kritiek krijgen onvermijdelijk is. Niemand is perfect, we doen allemaal wel eens iets stoms of iets waar we gewoon (nog) niet goed in zijn. En iedereen heeft schaduwkanten. Laat kritiek je niet belemmeren om dingen te doen die je graag doet of om jezelf te zijn. De manier waarop kritiek geuit wordt kan naar zijn, te scherp, of te ongenuanceerd, maar dat neemt niet weg dat kritiek ook leerzaam kan zijn. Soms zie je iets van jezelf wat je nog niet eerder zag, een blinde vlek is dan opgeheven. Of kritiek zorgt ervoor dat je wakker wordt als je niet meer scherp was.

Jezelf versterken

Als je kritiek krijgt, ook als het subtiel is, vertraag dan het gesprek. Laat stilte vallen. Dit helpt je goed te reageren, want eerst komen de emoties (schrik, angst, boosheid) en dan pas krijg je je verstand weer terug. En dan kun je jezelf versterken door eerst te denken aan mensen die je waarderen en aan de dingen die je goed doet. Dat helpt de kritiek in het juiste perspectief zien. Als je erg geraakt bent, kun je ook zeggen: ‘Ik laat het even bezinken en kom er nog op terug.’ Zo gun je jezelf tijd, waarna je minder emotioneel kunt reageren.

Kritiek begrijpen

Zorg dat je de kritiek goed begrijpt. Mensen zijn vaak vaag, probeer een helder beeld te krijgen door vragen te stellen. Geregeld blijkt dan dat de ander zich vergist, de feiten niet kent, iets over het hoofd ziet of iets verkeerd heeft geïnterpreteerd. Soms blijkt kritiek met een verschil in waarden te maken hebben. Dan vindt de ander dat je te hard rijdt, terwijl jij altijd met de maximaal toegestane snelheid rijdt. Of iemand vind je afstandelijk, omdat je meer ruimte nodig hebt dan hijzelf. Of labiel omdat je meer emoties toont dan hijzelf. Dit soort verschillen kunnen aanleiding zijn voor een goed gesprek, niet voor kritiek.

Terechte kritiek

En dan is er kritiek die terecht is. Eigenlijk hoef je dan maar twee dingen te doen. Leren van je misstappen voor zover je kunt en de ander oprecht excuses aanbieden. Soms kun je iets doen om iets recht te zetten of te compenseren. Kritiek krijgen kan emotioneel lastig zijn, je kunt je er nog een tijdje rot door voelen. Dit gevoel gaat vanzelf over en in tussentijd kun je jezelf wat compassie geven. Je bent niet van steen, het is begrijpelijk dat het je raakt.

Erg slecht tegen kritiek kunnen

Als je erg slecht tegen kritiek kunt of zelfs helemaal niet tegen kritiek kunt, dan kan het zinvol zijn om hulp te zoeken bij een coach of psycholoog.

Ik geef coaching op Amsterdam IJburg. en kan je als coach daarbij ondersteunen.